Những cơ sở của việc quy định các nguyên tắc xử lý ngƣời chƣa thành niên phạm tội trong luật hình sự Việt Nam

đó  là các  văn  bản  luật  và  dưới  luật  còn  lạc  hậu,  chồng  chéo  hoặc  chậm 

được  ban hành cho phù hợp với tình hình, dù đã có nhiều nghị  quyết, văn 

bản của Đảng,



Nhà  nước  chỉ  đạo,  xác  định  nhưng  những  căn  cứ  pháp  lý  quy  định 

trách nhiệm của các chủ  thể  thực hiện cơng tác phòng ngừa người chưa 

thành  niên phạm  tội  vẫn  còn  chưa  rõ  ràng;  hoặc  nếu  có  xác  định  thì  còn 

chung  chung, trùng lặp, chưa rõ ràng, rằng buộc trách nhiệm cụ  thể. Đó là 

lỗ  hổng của  pháp luật, mặt khác cũng vơ tình gây khó khăn cho khâu thực 

hiện.

Trước tình hình cấp thiết đó, Nhà nước ta đã ban hành Bộ  luật hình 

sự  năm 1999 và tiếp đó là luật sửa đổi bổ  sung luật hình sự năm 2009 hồn 

thiện các ngun tắc xử  lý người chưa thành niên phạm tội, khắc phục 

những  thiếu sót trên.

Cơ  sở  của  việc  quy  định  các  ngun  tắc  xử  lý  người  chưa  thành 

niên phạm tội này chính là những căn cứ riêng thể hiện nội dung cơ bản và 

lợi ích xã hội tương ứng của chính sách hình sự  về  người chưa thành niên, 

đồng  thời phản ánh quy luật phát triển khách quan tác động đến q trình 

hình thành các ngun tắc xử lý người chưa thành niên phạm tội có khả thi, 

có căn cứ  và đảm bảo  sức  thuyết  phục  nhằm  đấu  tranh  có  hiệu  quả  với 

tình  hình  tội  phạm  do người  chưa  thành  niên  thực  hiện.  Từ  khái  niệm 

trên,  chúng  ta  có  thể  đưa  ra những  cơ  sở  của  việc  quy  định  các  nguyên 

tắc xử lý người chưa thành niên phạm tội như sau:

Căn cứ  thứ  nhất,  việc quy  định các nguyên tắc xử  lý người chưa 

thành niên  phạm  tội  phải  dựa  trên  các  tư  tưởng  pháp  lý  tiến  bộ  được 

thừa  nhận chung của nền văn minh nhân loại.

Nền văn minh nhân loại, tư  tưởng tiến bộ   ấy  được  đúc kết trong 

Cơng ước quốc tế  về  quyền trẻ  em, Quy tắc tối thiểu của Liên hợp quốc 

về áp  dụng pháp luật đối với người chưa thành niên (Quy tắc Bắc Kinh) và 

chính sách về người chưa thành niên của từng quốc gia. Trên cơ sở tiếp thu 

những thành  tựu tiến  bộ  đó,  Nhà  nước  ta  đã  thúc  đẩy  hoàn  thiện  hệ 



thống  pháp  luật  bảo  vệ  quyền trẻ em, trong đó đã dành sự quan tâm đặc 

biệt cho đối tượng trẻ em vi



phạm pháp luật, mà cụ thể Bộ luật hình sự đã quy định về các ngun tắc 

xử  lý  người  chưa  thành  niên  phạm  tội,  đó  là  những  ngun  tắc  có  tính 

chỉ đạo, xun suốt  trong  q trình giải quyết vụ án do người chưa thành 

niên  phạm tội; hay như dựa vào các điều kiện kinh tế ­ chính trị, văn hóa ­ 

xã hội, lịch sử ­ truyền thống của đất nước có sự thamkho,nghiờncu

cỏcquynh caphỏpluthỡnhs ncngoichỳngtaxõydngnờn

tuichutrỏchnhimhỡnhs(xembng1.1).

Bng1.1:Sosỏnhtuichutrỏchnhimhỡnhscamtsnc

Tuichu

trỏch

Qucgia

AnhưXWales

10

Qu

c cgia



Tuichu

trỏch

Qucgia

14

Namibia



Tuichu

trỏch

10



Angiờri



13



Hilp



13



HLan



12



Anụra



16



Hụnurỏt



12



NiuDilõn



10



chentina



16



HồngKông



16



BắcAilen



10



cmờnia



14



Hunggary



14



NaUy



15



xtrâylia



10



Aixơlen



15



Philíppin



9



o



14



nĐộ



7



BaLan



13



Adécbaidan



14



Irắc



9



BồĐàoNha



16



Bácbađốt



7



Ailen



12



Rumani



16



Bêlarút



14



Ixraen



13



Nga



14



Bỉ



16



Italia



14



XanMariô



12



Bôxnia



14



Giamaica



7



NhậtBản



14



Bulgari



14



Kadắcxtan



14



Xcốtlen



8



Canađa



12



Kênya



7



Xênêgan



13



ĐảoXâyman



8



HànQuốc



14



Xingapo



7



Chilê



16



Côoét



7



Xlôvakia



15



TrungQuốc



14



Látvia



16



Xlôvênia



14



Côlômbia



18



Libăng



12



NamPhi



10



CôxtaRica



12



LiBi



8



TâyBanNha



14



Cuba



16



Lithuania



14



ThụySĩ



7



Síp



7



Luychxămbua



18



Tandania



15



CộnghòaSéc



15



Maxêđônia



14



TháiLan



7



ĐanMạch



15



Malaixia



10



Tôgô



15



Êcuađo



12



Manta



9



Triniđát



7



AiCập



15



Môritiút



14



ThổNhĩKỳ



12



Extônia



16



Mêhicô



6



Ucraina



14



PhầnLan



15



Mônđôva



16



HoaKỳ



6+/N



Ngun:NealHazel(2008), Sosỏnhgiacỏcqucgiav t phỏp

ngi cha thnh niên,  Ủy  ban  Tư  pháp  thanh  thiếu  niên  của  Anh  và 

Xứ Wales­YJB, www.yjb.gov.uk.

Cơ  sở  thứ  hai,  việc  quy  định  các  nguyên  tắc  xử  lý  người  chưa 

thành  niên  phạm  tội  dựa  trên  những  luận  chứng  khoa  học  thể  hiện  sự 

kết  hợp  hài hòa giữa khoa học pháp lý với các ngành khoa học khác. Trước 

xu thế  tất  yếu về  hội  nhập  của  Việt  Nam  với  các  nước  trong  khu  vực 

và  trên  thế  giới,  khi tình  trạng  tội  phạm  trong  nước  ngày  càng  trẻ  hóa, 

tội  phạm  do  người  chưa thành  niên  thực  hiện  ngày  càng  diễn  biến 

phức  tạp  thì  việc  quy  định  các ngun tắc xử  lý người chưa thành niên 

phạm tội cần phải có được ba tiêu  chí cơ  bản ­ khách quan, có căn cứ và  

đảm bảo sức thuyết phục. Chính sách  hình sự  về  người  chưa  thành  niên 

phạm tội  nói chung  và  nguyên  tắc  xử  lý  người chưa  thành  niên  phạm  tội 

nói  riêng  khơng  thể  là  một  mục  đích  tự  thân  vận động nên để cho những 

vấn đề trên đạt được ba tiêu chí trên thì nhất  thiết chúng ta phải ứng dụng 

các thành tựu khoa học khác như khoa học về tâm lý, sinh lý về người chưa 

thành niên, xã hội học về  người chưa thành niên. Ví  dụ: Qua  nghiên  cứu 

về  tâm  lý  học  con  người,  một  tác  giả  của  Việt  Nam  đã  tổng kết về  sự 

hình thành và phát triển nhân cách con người qua bảng 1.2.

Bảng 1.2: Sự hình thành và phát triển nhân cách con người

Lứa tuổi



Hoạt động chủ 

đạo



Nét "trội" trong mục tiêu cần 

Đặc trƣng  chú ý giáo dục

tâm lý



Giai 

đoạ

n

Tuổ

i 

học 

sinh



Thời kỳ



Nhi đồng 

từ 6 ­ 7 

tuổi

đến 11 ­ 

12 tuổi



­ Lĩnh hội nền tảng của  tri ­ Phương pháp học  tập 

Học tập 

thức và phương pháp,  cơng và phẩm chất trí tuệ.

và phát 

cụ nhận thức.

­ "Lẽ phải".

triển trí 

­ Ham tìm tòi, khám phá.

­ Sử dụng cơng cụ  nhận

tuệ



­ Hiếu động.



Học tập 

Thiếu 

niên từ 11  giao lưu 

­ 12

"nhóm 

tuổi đến 14  bạn thân"

­ 15 tuổi



thức phổ thơng.



­ Dậy thì.

­ Mất thăng bằng tâm lý.

­ Quan hệ tâm tình bạn bè. ­ Xây dựng nhóm bạn 

­ "Cải tổ nhân cách" và  định bè tốt.

hình bản ngã.



­ Hồn thành thế giới quan.

Thanh niên  Học tập  ­ Định hướng chuẩn bị 

từ 14 ­ 15 hoạt động  nghề nghiệp.

tuổi đến 17  xã hội 

­ Ham hoạt động xã hội.

­ 18 tuổi

nghề 

nghiệp ­ Tình bạn thân và mối tình 



­ ý thức cơng dân.

­ ý thức nghề nghiệp.

­ Hồi bão xã hội.

­ Tình bạn, tình u.



Nguồn: Phạm Minh Hạc(1992), Tâm lý học, Nxb Giáo dục, Hà Nội.

Qua  nghiên  cứu  về  khoa  học  tâm  lý  người  chưa  thành  niên  chúng 

ta nhận thấy ở độ tuổi này các em thường nghịch ngợm, muốn tỏ lòng dũng 

cảm, khơng  muốn  thua  kém  người  khác,  đánh  giá  sai  tình  huống  và  các 

giá  trị  chuẩn  mực  trong  các  mối  quan  hệ  xã  hội,  dễ  dàng  chịu  sự  ảnh 

hưởng  người khác  qua  đó  chúng  ta  nhận  thấy  động  cơ  của  phần  đơng 

người  chưa  thành niên phạm tội thường mang tính đặc thù của tuổi trẻ nên 

khả  năng phục  thiện của  các  em nhanh  hơn.  Bên  cạnh  đó,  đối với  người 

chưa  thành  niên,  khi  tâm lý  cá  nhân  đang  hình  thành,  thì  những  thiếu  sót 

của  việc  giáo  dục  trong  gia  đình, nhà trường, nơi sản xuất, nơi cư  trú 

trong nhiều trường hợp lại là ngun nhân trực tiếp đẩy họ  bước vào con 

đường phạm tội. Chính những  điều này  là luận  chứng  khoa  học,  giao 

người chưa thành niên phạm tội cho gia đình, xã hội giáo dục.

Cơ sở thứ ba, dựa trên sự tổng kết kinh nghiệm thực tiễn của các 

cơ quan bảo vệ pháp luật và Tòa án trong việc đấu tranh, phòng ngừa tội 

phạm do người  chưa  thành  niên  thực hiện.  Với  chức  năng là  các  cơ  quan 

trực  tiếp  đấu tranh, phòng chống tội phạm nói chung, tội phạm là người 

chưa  thành niên  nói  riêng,  các  cơ  quan  bảo  vệ  pháp  luật  trong  quá  trình 



hoạt  động  của mình  phải  đúc  kết  những  kinh  nghiệm,  bài  học  thực  tiễn 

trong  quá  trình  giải quyết  những  vụ  án  do  người  chưa  thành  niên  thực 

hiện.  Cơ  quan  điều  tra, Viện kiểm sát và đặc biệt là Tòa án phải làm rõ 

những nguyên nhân điều  kiện



dẫn  đến  người  chưa  thành  niên  phạm  tội,  kiến  nghị  khắc  phục  những 

điều kiện ngun nhân  đó. Tòa án thơng qua hoạt  động xét xử  của mình, 

tổng  kết các  biện  pháp  xử  lý  (hình  phạt,  các  biện  pháp  tư  pháp)  có  tác 

dụng  giáo  dục, cải  tạo  người  chưa  thành  niên  phạm  tội  đồng  thời  cũng 

có  tác  dụng  răn  đe, phòng ngừa chung.

Ý nghĩa của việc quy  định các ngun tắc xử  lý ngƣời  chƣa 

thành niên phạm tội trong luật hình sự Việt Nam

Từ  những  nghiên  cứu  về  khái  niệm  các  ngun  tắc  xử  lý  người 

chưa thành niên phạm tội và các đặc điểm của nó, chúng ta nhận thấy việc 

quy định các ngun tắc xử  lý người chưa thành niên phạm tội trong luật 

hình sự  Việt Nam có những ý nghĩa chính trị, xã hội, đạo đức và thực tiễn 

rất to lớn:

Thứ  nhất,  việc  quy  định  các  ngun  tắc  xử  lý  người  chưa  thành 

niên phạm  tội  thể  hiện  sự  minh  chứng  rõ  ràng  pháp  luật  hình  sự  Việt 

Nam được xây dựng trên triết lý, tư tưởng nhân đạo của dân tộc có sự kế 

thừa  nền  tảng các tư  tưởng pháp lý tiến bộ  của nền văn minh nhân loại. 

Nó thể  hiện  ngun tắc  cơng  bằng,  nhân  đạo  và  nhằm  mục  đích  giáo 

dục  phòng  ngừa  đối  với người chưa thành niên ­ là nhóm nhân khẩu đặc 

biệt cần quan tâm, bảo vệ.

Thứ  hai,  việc  quy  định  các  nguyên  tắc  xử  lý  người  chưa  thành 

niên phạm tội dựa trên những cơ sở khoa học ­ thực tiễn khách quan, có căn 

cứ  và đảm  bảo  sự  thuyết  phục  chính  là  điều  kiện  chủ  yếu  và  cần  thiết 

mà  nếu  như  thiếu  nó  thì  việc  đấu  tranh,  phòng  ngừa  với  loại  tội  phạm 

người  chưa  thành niên  sẽ  không  thành  cơng.  Bởi  vậy  nó  là  kim  chỉ  nam, 

là  sợi  chỉ  xuyên  suốt cho  cơ  quan  tiến  hành  tố  tụng  căn  cứ  vào  đó  để  có 

cách  giải  quyết  vụ  án  có người chưa thành niên phạm tội một cách cơng 

minh, có căn cứ, đảm bảo việc giáo dục, phòng ngừa đối với người chưa 

thành niên.



Thứ ba, xuất phát từ những đòi hỏi cấp bách của thực tiễn xã hội 

nói chung,  thực  tiễn  lập  pháp  và  áp  dụng  pháp  luật  hình  sự  ở  nước  ta. 

Trải qua