Một số khái niệm cơ bản

s hot ng..... Mt nhc s c tu thỡ t iu khin ly mỡnh nhng mt

dn nhc thỡ cn phi cú nhc trng( 1; tr 29,30)

- F.W.Taylor khng nh: Qun lý l bit c chớnh xỏc iu bn

mun ngi khỏc lm v sau ú hiu c rng h ó hon thnh cụng vic

mt cỏch tt nht v r nht (36 ; tr 89)

- Cũn H.Koontz thỡ li khng nh:" Qun lý lhot ng thit yu bo

m s n lc ca cỏc cỏ nhõn nhm t c cỏc mc tiờu ca t chc (42;

tr31). Mc tiờu ca qun lý l hỡnh thnh mt mụi trng m trong ú con

ngi cú th t c cỏc mc ớch ca nhúm vi thi gian, tin bc v s bt

món cỏ nhõn ớt nht"

Vit Nam, cú nhiu cỏch tip cn khỏc nhau v qun lý, cú th nờu ra

mt s nh ngha nh sau:

- Qun lý l s tỏc ng cú t chc, cú nh hng ca ch th qun lý

lờn khỏch th qun lý v mt chớnh tr, vn hoỏ, xó hi, kinh t bng mt h

thng cỏc lut l, cỏc chớnh sỏch, cỏc nguyờn tc, cỏc phng phỏp v bin

phỏp c th nhm to ra mụi trng v iu kin cho s nghip phỏt trin ca

i tng.

- Hot ng qun lý cũn c nh ngha nh l quỏ trỡnh t n mc

tiờu ca t chc bng cỏch vn dng cỏc hot ng k hoch hoỏ, t chc, ch

o v kim tra.

- Qun lý l quỏ trỡnh lp k hoch t chc, lónh o v kim tra cụng

vic cỏc thnh viờn thuc h thng n v v s dng cỏc ngun lc phự hp

t c cỏc mc tiờu qun ó nh.

Cỏc nh ngha trờn tuy nhn mnh mt ny hay mt khỏc nhng im

chung thng nht u coi qun lý l hot ng cú t chc, cú mc ớch nhm

t ti mc tiờu xỏc nh.

Núi mt cỏch tng quỏt nht, cú th xem qun lý l mt phm trự cha

trong mỡnh nhng khỏi nim c trng nh ch th qun lý, khỏch th qun lý

v mc tiờu qun lý. Trong mt chu trỡnh qun lý c bn chc nng: K- T16



Ch- Kim phi c thc hin liờn tip v an xen vo nhau, phi hp b

sung cho nhau to s kt ni gia chu trỡnh ny sang chu trỡnh khỏc theo

hng phỏt trin trong ú cỏc thụng tin luụn l yu t xuyờn sut, khụng th

thiu trong vic thc hin cỏc chc nng qun lý v l c s cho vic ra quyt

nh qun lý. ( Xem hỡnh 1)



17



K hoch



Kim tra ỏnh giỏ



Thụng tin



T chc



Ch o

Hỡnh 1: S chu trỡnh qun lý



2.1.2.Qun lý giỏo dc

Qun lý giỏo dc l mt chuyờn ngnh ca khoa hc qun lý núi chung

nhng l mt khoa hc tng i c lp.

Qun lý giỏo dc l mt h thng nhng tỏc ng cú mc ớch, cú k

hoch, hp quy lut ca ch th qun lý nhm lm cho h vn hnh theo

ng li v nguyờn lý giỏo dc ca ng, thc hin c cỏc tớnh cht ca

nh trng XHCN Vit Nam, m tiờu im hi t l quỏ trỡnh dy hc- giỏo

dc th h tr, a th h giỏo dc ti mc tiờu d kin, tin lờn trng thỏi

mi v cht.

Qun lý giỏo dc cũn l hot ng lụi cun tt c cỏc thnh viờn trong

nh trng cựng tham gia t Ban giỏm hiu cho n tp th i ng giỏo viờn,

cụng nhõn viờn, hc sinh v sinh viờn. Qun lý giỏo dc l cụng vic chung

ca ton b t chc. Quỏ trỡnh ny din ra mi tỡnh hung trong nh trng

khi mi ngi cựng nhau hot ng vỡ mc ớch chung l t c mc tiờu

ra.



18



Theo lý lun ca giỏo dc hin i thỡ cm t qun lý giỏo dc c

hiu nh vic thc hin y cỏc chc nng k hoch hoỏ, t chc, ch o

v kim tra i vi ton b cỏc hot ng giỏo dc. Quỏ trỡnh ca h qun lý

ny da trờn c s ca vic ra quyt nh ỳng n, vic iu chnh linh hot

v vic x lý thụng tin v cỏc hot ng giỏo dc mt cỏch kp thi. Quan h

c bn ca qun lý giỏo dc l quan h ca ngũi qun lý vi ngi dy v

ngũi hc trong hot ng giỏo dc. Cỏc mi quan h khỏc biu hin trong

quan h gia cỏc cp bc qun lý, gia ngi vi ngi( giỏo viờn vi hc

sinh); gia ngi vi vic( hot ng giỏo dc); gia ngi vi vt( c s vt

cht, iu kin cho giỏo dc).

Qun lý giỏo dc theo ngha tng quan l hot ng iu hnh, phi

hp cỏc lc lng xó hi nhm y mnh cụng tỏc o to th h tr theo yờu

cu phỏt trin ca xó hi hin nay.

Vy QLGD v thc cht l qun lý quỏ trỡnh giỏo dc- o to. Qun lý

quỏ trỡnh GD- T l qun lý hot ng ca ngi dy, ngi hc v qun lý

cỏc t chc s phm cỏc c s khỏc nhau trong vic thc hin cỏc k hoch

v chng trỡnh GD- T nhm t c cỏc mc tiờu giỏo dc ó t ra.

Qun lý giỏo dc chớnh l mt quỏ trỡnh tỏc ng cú nh hng ca cỏc nh

qun lý giỏo dc trong vic vn dng nhng nguyờn lý, phng phỏp chung

nht ca khoa hc qun lý vo lnh vc giỏo dc nhm t c mc tiờu giỏo

dc ó ra. Nhng tỏc ng ú thc cht l nhng tỏc ng khoa hc n

nh trng, lm cho nh trng t chc mt cỏch khoa hc, cú k hoch quỏ

trỡnh dy hc- giỏo dc theo mc tiờu o to.

Trng hc l t chc giỏo dc c s va mang tớnh phỏp lý, va l

mt t chc xó hi trc tip lm cụng tỏc giỏo dc th h tr. Nú l t bo ch

cht ca bt c h thng qun lý giỏo dc no t trung ng n a phng.

Nh vy, qun lý giỏo dc trng hc l qun lý mc tiờu, chng trỡnh

giỏo dc o to, c s vt cht, cht lng giỏo dc o to v c bit l

vic qun lý hot ng o to, bi dng giỏo viờn.

19



2.2. Phỏt trin

Phỏt trin l thut ng c s dng rng rói trong nhiu lnh vc nh

phỏt trin kinh t, phỏt trin xó hi, phỏt trin ngun nhõn lc, phỏt trin i

ng .... Khỏi nim phỏt trin theo t in ting Vit l: Bin i hoc lm

cho bin i t ớt n nhiu, hp n rng, thp n cao, n gin n phc

tp( 6, tr 56). Cũn theo quan im trit hc, phỏt trin l khỏi nim biu hin

s thay i tng tin c v cht, c v khụng gian ln thi gian ca s vt hin

tng v con ngi trong xó hi. Nh vy, phỏt trin c hiu l s tng

trng, l s chuyn bin theo chiu hng tớch cc, tin lờn.

Quan im bin chng v s phỏt trin em li cho chỳng ta mt quan

im khoa hc nhn thc th gii khỏch quan, tc l phi xem xột s vt

v hin tng ca th gii trong s vn ng, bin i t dng ny sang dng

khỏc, t n gin n phc tp, t thp n cao. Nú ch cho chỳng ta thy tớnh

cht tm thi ca cỏi c, cỏi mi s nht nh thay th cỏi c, dự rng trong

mt lỳc no ú cỏi c cũn vng chc, ng thi nú ch rừ sc sng mónh lit

ca cỏi mi, cỏi mi l cỏi tt thng, dự rng lỳc u cũn non yu.

Nh vy, phỏt trin l quỏ trỡnh cỏi mi ra i, cỏi c mt i, cỏi mi

chin thng cỏi c.

Quan im bin chng v s phỏt trin núi rừ rng mi s vt, hin

tng khụng phi ch l tng lờn hay gim i v mt s lng, m cỏi chớnh l

chỳng luụn luụn bin i, chuyn hoỏ t s vt, hin tng ny thnh s vt

hin tng khỏc, cỏi mi k tip cỏi c, giai on sau k tha giai on trc,

to thnh quỏ trỡnh phỏt trin tin lờn mói mói. Nguyờn nhõn ca s phỏt trin

l s liờn h tỏc ng qua li ca cỏc mt i lp vn cú bờn trong cỏc s

vt, hin tng, cũn hỡnh thỏi, cỏch thc ca s phỏt trin l i t nhng bin

i v lng( tng dn lờn hay gim i) dn ti nhng bin i, chuyn hoỏ

v cht v ngc li: Con ng xu hng ca s phỏt trin khụng phi theo

ng thng tp, cng khụng theo vũng trũn khộp kớn m theo ng xoỏy

c, to thnh xu th phỏt trin tin lờn t n gin n phc tp, t thp n

20



cao, t kộm hiu hon thin n ngy cng hon thin hn. Phỏt trin chớnh l

qỳa trỡnh cng hon thin n ngy cng hon thin hn ca t nhiờn, xó hi

v t duy.

Cú tỏc gi cho rng Phỏt trin l lm cho s lng v cht lng vn

ng theo hng i lờn trong mi h tr, b sung cho nhau to nờn mt h

thng bn vng.

Thut ng Phỏt trin" xut hin t nhng nm 60 ca th k XX,

vi cỏch hiu n gin l phỏt trin kinh t, khỏi nim ny c b sung thờm

ni hm v ngy nay c hiu mt cỏch ton din hn. Phỏt trin nhm vo

3 mc tiờu c bn: Phỏt trin con ngi ton din, bo v mụi trng, to ra

ho bỡnh v n nh chớnh tr. S phỏt trin giỏo dc khụng nhng bao cha

cỏc c thự tng t m cũn bao hm c ý ngha chớnh tr v liờn quan mt

thit vi th ch chớnh tr quc gia.

Mi s vt hin tng, con ngi, xó hi hoc l bin i tng tin

s lng thay i cht lng hoc di tỏc ng ca bờn ngoi lm cho bin

i tng tin u c coi l phỏt trin. Xột c trng ca phỏt trin l c s

nn tng cho mt chu k mi, chu k mi chớnh l s lp li mt s c im

ca chu k trc ú" Phỏt trin l mt quỏ trỡnh ni ti, bc chuyn t thp

n cao trong cỏi thp ó cha ng di nn tng nhng khuynh hng dn

n cỏi cao, cũn cỏi cao l cỏi thp ó phỏt trin.

2.3. Phỏt trin i ng giỏo viờn

i ng giỏo viờn l nhõn lc ca ngnh giỏo dc: Phỏt trin i ng

giỏo viờn l phỏt trin ngun nhõn lc trong ngnh giỏo dc.

Cú rt nhiu khỏi nim v phỏt trin ngun nhõn lc, hiu theo ngha

hp m giỏo s Nguyn Minh ng ó nh ngha: Phỏt trin ngun nhõn

lc l quỏ trỡnh o to v o to li, trang b hoc b sung thờm nhng

kin thc, k nng v thỏi cn thit ngi lao ng cú th hon thnh

tt nhim v m h ang lm hoc tỡm mt vic lm mi(32, tr 12). Theo

GS- TS Trn Kiu, PGS- TS Nguyn Vit S, khỏi nim phỏt trin ngun

21



nhõn lc c hiu vi ý ngha rng ln hn: Phỏt trin ngun nhõn lc

c hiu l lm tng giỏ tr con ngi v mt trớ tu, o c, th lc v

thm m lm cho con ngi tr thnh nhng ngi lao ng cú nng lc v

cú phm cht mi cao hn( 37, tr 243; 244).

Mt ý kin khỏc ca GS- TS Minh Cng, PGS- TS Nguyn Th

Doan: Phỏt trin nhõn lc l vic to ra s tng trng bn vng v hiu

nng ca mi thnh viờn ngi lao ng v hiu qu chung ca t chc gn

lin vi vic khụng ngng tng lờn v s lng v cht lng ca i ng

( 24; tr 7)

Trong nhng thp k u ca th k 21, nc ta y mnh s nghip

cụng nghip hoỏ- hin i hoỏ, nhõn t quyt nh thng li chớnh l cht

lng ngun nhõn lc, nh vy phỏt trin ngun nhõn lc trong giỏo dc- phỏt

trin i ng giỏo viờn chớnh l to ra mt i ng( mt t chc) cỏc nh giỏo,

v s lng, m bo v cht lng( cú trỡnh , c o to theo quy

nh, cú phm cht o c trong sỏng lnh mnh, cú nng lc trong cỏc hot

ng dy hc- giỏo dc)...., trờn c s ú i ng giỏo viờn m bo thc hin

tt cỏc yờu cu ca giỏo dc- o to, hon thnh nhim v, mc tiờu chin

lc phỏt trin giỏo dc trong tng giai on, nht l trong thi k cụng

nghip hoỏ, hin i hoỏ nc ta hin nay.

Túm li, phỏt trin ngun nhõn lc chớnh l tng giỏ tr vt cht, giỏ tr

tinh thn, giỏ tr o c v giỏ tr th cht ca con ngi lm cho h cú nng

lc, thỏi lao ng tt hn phc v cho mc tiờu ca t chc.

2.4. Qun lý phỏt trin

Trong giai on hin nay cú nhiu s bin i tng tin s lng hay

cht lng din ra trong nh trng. S phỏt trin ny cú th do yờu cu ca

nh nc v xó hi t ra cho nh trng, cng cú th do t bn thõn nh

trng thy mun tn ti c thỡ phi thay i v phỏt trin. Vớ d nh vic

tng s biờn ch v nõng cao cht lng gi dy va l ỏp ng c vi

vic s hc sinh v s lp hc c tng lờn hng nm trong nh trng, va l

22



do yờu cu ca cỏc cp qun lý, s tỏc ng ca bờn ngoi lm cho bin i

tng tin. Dự s phỏt trin xut phỏt t õu thỡ vn gõy ỏp lc lờn vai ngi

qun lý bi vỡ chc nng chớnh ca mt ngi qun lý phỏt trin l lm sao

phỏt trin ú din ra mt cỏch hiu qu nht v ớt b xỏo trn nht v phi

l s phỏt trin mt quỏ trỡnh ni ti, bc chuyn t thp n cao v c s

v cht lng. Qun lý s phỏt trin thc cht l k hoch hoỏ, iu hnh v

ch o trin khai phự hp vi qui lut khỏch quan t c mc tiờu ra

cho s phỏt trin ú. S phỏt trin cú th cú c s tng lờn hay gim i v mt

s lng nhng khụng loi tr kh nng chỳng luụn bin i, chuyn hoỏ t

s vt hin tng ny thnh s vt hin tng khỏc, cỏi mi k tip cỏi c,

giai on sau k tha giai on trc v dn n s bin i v cht theo

chiu hng tng hoc gim. Khỏc vi vic lp k hoch qun lớ thụng

thng, quy trỡnh qun lý phỏt trin din ra theo xu hng ca s phỏt trin,

khụng phi theo ng thng tp, cng khụng phi theo vũng trũn khộp kớn

m theo ng" xoỏy c". Cng lu ý rng QLPT khụng phi l " Phỏt trin

qun lý", tuy nhiờn mun qun lý s phỏt trin cn phi i t n gin n

phc tp, t thp n cao, t kộm hon thin n ngy cng hon thin hn

theo hng i lờn trong mi h tr, b sung cho nhau to nờn mt h thng

bn vng.

2.5. Qun lý ngun nhõn lc

2.5.1. Khỏi nim ngun nhõn lc

Trong tt c cỏc ngun nhõn lc thỡ ngun lc con ngi l quan trng

nht vỡ nú tham gia vo quỏ trỡnh sn xut v tỏi sn xut m rng, phỏt trin

kinh t, vn hoỏ, xó hi. Bi vỡ thụng qua hot ng ca con ngi cỏc ngun

lc khỏc mi cú th phỏt huy c tỏc dng, mi cú th bin tim nng thnh

hin thc.

Ngun nhõn lc l ch nhng ngi ang v s b sung vo lc lng

lao ng xó hi a dng v phong phỳ, bao gm cỏc th h tr ang c nuụi

dng, hc tp cỏc c s giỏo dc ph thụng, giỏo dc ngh nghip v cao

23



ng, i hc. Núi n ngun nhõn lc l mi núi n tim lc; cũn khi tin

hnh o to, s dng, phỏt huy, phỏt trin ngun nhõn lc mi tr thnh lc

tỏc ng ti phỏt trin kinh t- xó hi.

Núi n ngun lc con ngi tc l núi n nhng gỡ cu thnh kh

nng, nng lc, sc mnh sỏng to ca con ngi. Nhng iu quan trng

nht trong ngun lc con ngi l cht lng ch khụng phi s lng. Núi

n cht lng ngun lc con ngi l núi n hm lng trớ tu trong ú(

Ngi lao ng cú trớ tu cao, cú tay ngh thnh tho, cú o c tt p)

Theo quan im ca ng ta thỡ Ngun lc con ngi l ngun lc

ca mi ngun lc. Ngun lc con ngi cú trớ tu l ngun ti nguyờn quý

giỏ nht.

Ngun lc con ngi l s kt hp hi ho gia trớ lc, th lc, nhõn

cỏch v kinh nghim sng. Núi cỏch khỏc, ngun lc con ngi l mt tp

hp cỏc ch s phỏt trin con ngi v c xem xột hai phng din: Cỏ

nhõn v xó hi.

Cu trỳc ngun nhõn lc bao gm ba yu t: Th lc- Trớ lc- o

c. Cu trỳc ny nh hng trc tip n cht lng phỏt trin kinh t, xó

hi.

Phỏt trin ngun nhõn lc( Human Resource Development) c hiu

c bn l lm gia tng giỏ tr ca con ngi v mt trớ tu, o c, th lc v

thm m; lm cho con ngi tr thnh nhng ngi lao ng cú nng lc v

phm cht mi, cao hn. Phỏt trin ngun nhõn lc chu tỏc ng bi nm

nhõn t l: Giỏo dc v o to; sc kho v dinh dng; mụi trng; vic

lm v s gii phúng con ngi. Trong ú giỏo dc v o to l nhõn t ct

lừi, l c s quan trng nht cho s phỏt trin nn kinh t- xó hi bn vng.

2.5.2. Quan nim chung v phỏt trin ngun nhõn lc

Phỏt trin ngun nhõn lc cú th coi l mt lnh vc ca" qun lý

ngun nhõn lc" vi cỏc thnh t s sau: (Xem hỡnh 2)



24



Qun lý

Ngun nhõn lc



Phỏt trin NNL



S dng NNL



Mụi trng ca NNL



Dinh dng v sc



Tuyn dng



M rng chng loi vic



kho



lm



Giỏo dc v o to



Sng lc



M rng qui mụ vic lm



Dõn s v KHH gia



B trớ, s dng



Phỏt trin t chc



ỡnh

ỏnh giỏ



Vn hoỏ v truyn

thng dõn tc



ói ng



Vic lm v phõn phi

thu nhp



KHH sc lao ng



Hình 2 : Quản lý nguồn nhân lực

Phát triển NNL liên quan đến giáo dục- đào tạo, sử dụng những tiềm

năng con ng-ời và tiến bộ KT- XH. Các yếu tố tác ng n phỏt trin NNL

l: giỏo dc, sc kho, vic lm v cỏc nhõn t kinh t- xó hi, cỏc yu t ny

xõm nhp vo nhau v ph thuc ln nhau, song giỏo dc l c s cho tt c

nhng yu t khỏc, l nhõn t thit yu ci thin sc kho v dinh dng,

duy trỡ mt mụi trng cú cht lng cao, m rng v ci thin lao

ng, duy trỡ s ỏp ng yờu cu v kinh t v xó hi.

Vn phỏt trin NNL trong chin lc CNH, HH t nc bao gm

ng b c 3 mt ch yu: giỏo dc- o to con ngi, s dng con ngi,

to mụi trng vic lm v ói ng tho ỏng cho con ngi trong ú GDT c coi nh l c s s dng con ngi cú hiu qu v m rng v

ci thin mụi trng lm vic



25



K hoch hoỏ nhõn lc v c bn xem xột lm th no bo m s

tng thớch cung v cu lao ng trong phm vi quc gia núi chung v cỏc

vựng, min, lnh vc, ngnh kinh t- xó hi. Mc tiờu ca k hoch hoỏ nhõn

lc l trỏch nhim d tha hoc thiu ht lao ng chuyờn mụn k thut so

vi nhu cu dn n phỏ v mc tiờu phỏt trin chung.

Phỏt trin ngun nhõn lc gn lin vi s phỏt trin ca kinh t- xó hi,

c bit l vi th trng lao ng mi cú hiu qu.

Ngy nay, cỏc nc ang phỏt trin vn vic lm khụng ch gii

quyt khu vc chớnh quy( formal sector) m cũn c khu vc khụng chớnh

quy( no- formal), ni ang thnh mt lnh vc y tim nng to ra vic lm,

thu hỳt nhiu nhõn lc tng lai. Vỡ vy, GD- T v phỏt trin ngun nhõn

lc ngy nay khụng ch gii hn cỏc chng trỡnh o to chớnh quy m cũn

phỏt trin thờm cỏc chng trỡnh o to ngoi chớnh quy, o to t xa ngy

cng c m rng nhiu nc nhm phỏt trin ngun nhõn lc cú hiu qu

tt hn.

2.6. Giỏo viờn v i ng giỏo viờn

2.6.1. Khỏi nim giỏo viờn

Hin nay, cú nhiu quan nim v ngi giỏo viờn. Theo Tin s Philip

Jachson Giỏo viờn l ngi ra quyt nh cú hiu bit, hiu c hc sinh

v cú kh nng cu trỳc li ni dung ging dy hc sinh cú th tip thu c ni dung ú, ng thi trong khi dy bit khi no phi dy cỏi gỡ ( 20, tr

25)

Theo t in ting Vit: Giỏo viờn l ngi dy hc bc ph thụng

hoc tng ng( 6, tr 243). Ngi giỏo viờn l nhõn vt trung tõm ca nh

trng, ngi ch o, iu khin quỏ trỡnh s phm. Ngi c ni lin vi

xó hi bng hng ngn mi liờn h, vi nhng quan h xó hi c th l thnh

phn ca tp on ngh nghip cú tớnh cht qun chỳng nht ca gii trớ thc.



26